Ordu’lu ilim ve kültür adamı Prof.Dr.Mehmet ÇAVUŞOĞLU’nu bizim için önemli kılan, kendisini yâd etme borcunu kâlbimize ilhâm eden çalışmalarından biri hakkındaki bilgilerle buluşturmak sizleri bu gün niyetimiz. Merhûm, muhtevâsı, tüm kaynak, çağrışım ve uzantılarıyla birlikte tozlu raflara terk edilen Dîvân Edebiyâtı’nı, tüm komplekslerden uzak olarak günümüze taşımış; bununla da yetinmeyerek çağdaş teknoloji imkânlarını kullanarak okyanuslar ötesine, cihân-ı âleme, tüm geleceğe gururla sunmanın sancısını çekmiştir. İşte, Cihan Devleti olduğumuz dönemlerin muhteşem edebiyâtını cihanla buluşturmanın serdengeçti bir akıncısı olan hemşehrimiz ÇAVUŞOĞLU’nun açtığı bu hayırlı çığırın hikâyesi, projenin adını taşıyan Web sitesinde şöyle yer alıyor:

 1986: Washington Üniversitesinden Prof. Walter ANDREWS ve İstanbul Mimar Sinan Üniversitesinden Mehmet ÇAVUŞOĞLU Osmanlı divan şiirinin çevriyazı ve düzeltme çalışmalarında kullanılmak üzere kullanımı kolay bilgisayar teknolojileri üretecek bir proje girişiminde bulundular. Fullbright komisyonunun desteğiyle Prof. Mehmet Çavuşoğlu Washington Üniversitesi Sanat ve İnsani Bilimler Bilgisayar Merkezinde çalışmak üzere getirildi. IBM’in sağladığı bilgisayar ve Robert Blum ve Pierre A. MacKay’ in teknik desteğiyle Çavuşoğlu 1986-87 akademik yılında Revānī divanının büyük bir bölümünü bilgisayara girip düzeltti.  

1987: Bu tarihte en üretken Osmanlı metinleri editörü olan Prof. ÇAVUŞOĞLU’ nu  trajik bir trafik kazasında projeye olan eşsiz tecrübesi ve katkılarıyla birlikte kaybettik.

1988: Prof. Çavuşoğlu’ nun en iyi öğrencilerinden Mehmet Kalpaklı, Washington Üniversitesi Yakın Doğu Dilleri ve Medeniyetleri, Mimar Sinan Üniversitesi ve Yüksek Öğretim Kurulu’ nun ortak destekleriyle Washington Üniversitesine getirildi. Kalpaklı kelime işlemci teknikleri ve bilgisayarla metin çözümlemesi konularında eğitim gördükten sonra 1991 yılında Fevrī divanını elektronik formda doktora tezi olarak hazırladı. Aynı zamanda Yeşim KALPAKLI Necātī divanının gazel bölümünün elektronik versiyonunu tamamladı. Aynı yıl, Prof. Andrews İstanbul’ da Türkoloji kongresinde projeyi sundu ve Osmanlı araştırmacılarını çevriyazı işlemlerini bilgisayarda yapmaya davet etti.

1988 – 1993: Bu yıllar arasında bilgisayar teknolojisi ve kelime işlemcileri çok gelişti ve böylece projenin ana hedefi arşivleme ve elektronik metinlerin çözümlenmesine odaklandı. 1993 – 1999: Proje Electronic Text Corporation tarafından üretilmiş olan WORDCRUNCHER adlı ticari programı kullanarak bir metin analizi yazılımını başarıyla geliştirdi ve bunu FEVRĪ, REVANĪ ve NECATĪ gazelleri ile Revanī divanının tamalanması çalışmalarında kullandı.

1999-2001: Proje kurucuları Walter Andrews, Mehmet KALPAKLI ve CARTAH (İnsani Bilimler İleri Düzey Araştırma ve Eğitim Merkezi) dan Stacy Waters arşiv kurma çalışmalarına başlayabilmek için finansal kaynak aramasına başladılar. Türk Çalışmaları Birliğinin (ABD’ de  Türkiye ve Osmanlı İmparatorluğu üzerine çalışan akademisyenlerin kurduğu bir organizasyon) desteği ile proje Türk Çalışmaları Enstitüsü’ nden bir ödenek aldı. Bu destek ile bir Osmanlı edebiyatı öğrencisi projenin Araştırma Asistanı olarak, kısa bir eğitimden sonra arşive metin hazırlamaya ve bu metinleri web sayfasında yayınlamaya başladı. Ayrıca proje uluslararası bir Danışma Kurulu ve Sözlük projesi için de seçkin bir yönetmen sağlamayı başardı.

2001-2002: Osmanlı çalışmalarının eleştirel gereksinimleri konulu bir internet görüşmesi sonucu, arşivin kapsamı sadece edebi metinlerden  tarihi ve kanuni metinlere kadar genişletildi.  Prof. Andrews ve Araştırma Asistanı Didem HAVLİOĞLU, Orta Doğu Çalışmaları Birliğinin senelik konferansı kapsamında, Türk Çalışmaları Birliğinin desteği ile düzenlenen “Osmanlı Arşivi Düzenlemek” adlı seminerde projeyi sundular. Prof. Andrews projenin ABD merkezi için finansal destek ararken Prof. Kalpaklı Bilkent Üniversitesinde Halil İNALCIK Osmanlı Çalışmaları merkezinin malzeme ve alan desteğini sağladı.  Bu arada proje örnek metin üretmeye ve web sitesinde bunları sergilemeye devam etti.

Şubat 2002: OTAP Danışma Kurulunun Türk üyeleri, Bilkent Üniversitesi Tarih Bölüm başkanı ve OTAP Yönetmenlerinden Prof. Mehmet Kalpaklı, Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölüm Başkanı Prof. Talat HALMAN, Başkent Üniversitesinden Prof. Mustafa İsen, Bamberg Üniversitesinden Prof. Semih TEZCAN,  Yıldız Teknik Üniversitesinden Prof. Mehmet ÖLMEZ buluştular ve projeye çevriyazı metinlerin sağlanması, bu metinlerin internette sergilenmesi ve çevriyazı standardları oluşturulması konularını tartıştılar. Mart 2002: Seçkin akademisyen Prof. Semih TEZCAN Tarihi Sözlük projesinin yönetici editörü olmayı kabul etti.

Nisan 2002: Prof. Mustafa İSEN Eleştirel Metinler Gurubunun  başına geçip öncelikle çevrilmesi ve yayınlanması önerilen metinler listesi hazırlamaya başladı.

Mayıs 2002: Michigan Üniversitesinden Prof. Gottfried Hagen’ in  BIDOL (Osmanlı Edebiyatı Biyografik-Bibliyografik Veri Tabanı) projesini OTAP projelerine ekleme teklifi kabul edildi.

Eylül 2002: Daha once Mehmet ÇAVUŞOĞLU’ nun hazırladığı Revānī Divanı Ali Tarlan ve Mehmet Kalpaklı tarafından tamamlandı ve Walter Andrews ve Stacy Waters tarafından OTAP web sayfasında yayınlandı. Bu çalışma OTAP’ ın ilk orijinal yayınıdır. Daha once Mustafa Isen’ in yayınladığı Künhü'l-Ahbār'ın Tezkire Kısmı OTAP ‘da elektronik metin olarak yayınlanmıştı.

                   Peygâmberimiz (SAV)"Her kim İslam'da güzel bir çığır açarsa, o çığırın ecri ile, kendisinden sonra o çığırla amel edenlerin -ecirlerinden hiçbir şey noksan edilmemek şartıyla- sevapları kendisine aittir. Kim de İslam'da kötü bir çığır açarsa o çığırın vebali ile kendisinden sonra onunla amel edenlerin vebali, -hiçbir noksanları olmamak üzere- ona aittir" buyuruyor.

                   Merhûm ÇAVUŞOĞLU’yu, bu Hadîs-iŞerîf’in mazharı olması niyâzıyla tekrar hayırlarla yâdediyoruz ves’selâm…

ORDU HAYAT GAZETESİ

14.09.2007